Legenda:

Strandwal
Zandgrond
Stuwwallen
Veen
Geulen en prielen
Intergetijdengebied
Kwelder
Zeedijken
Bedijkte kwelders

Bronnen:
- Paleogeografische kaart van Nederland: 1850 n.Chr.
  • Vos, P., M. van der Meulen, H. Weerts en
  J. Bazelmans, 2018: Atlas van Nederland in het
  Holoceen. Landschap en bewoning vanaf de laatste
  ijstijd tot nu, Amsterdam (Prometheus).
- Archeologische kaart Fryslân (FAMKE):
  ijzertijd-middeleeuwen
- Topotijdreis.nl
- Friese terpen in doorsnede; Landschap,
  bewoning en exploitatie
  J. Nicolay & G de Langen
  Vereniging voor Terpenonderzoek
- "Onderzoek met uitzicht" Karterend booronderzoek
  in de Lionserpolder, gem. Leeuwarden
  H. Feiken en M. van der Heiden
- Sporen van ijzertijdbewoning in de terpzool van
  Wommels-Stapert - J.M. Bos, H.T. Waterbolk,
  J van der Plicht en E. Taayke
- Bolsward, van Terpen naar Stad
  RAAP i.o.v. gem. Súdwest-Fryslân, feb 2022

De Middelzee

De grootste landaanwinningen en inpolderingen liggen in het gebied van de voormalige Middelzee. In de polders liggen nauwelijks nederzettingen. Het noordelijke deel van de Middelzee werd planmatig en grootschalig drooggelegd. Er zijn drie dorpen gesticht ten behoeve van de arbeiders die de drooglegging uitvoerden. Langs dijken en bij sluizen ontstonden woonkernen en lintbebouwing. Opmerkelijk daarbij is dat alle arbeidershuisjes buitendijks, tegen de helling van de dijk liggen en de grote boerderijen binnendijks.