Legenda:

Strandwal
Zandgrond
Stuwwallen
Veen
Geulen en prielen
Intergetijdengebied
Kwelder
Kwelderruggen en oeverwallen

Bronnen:
- Paleogeografische kaart van Nederland: 800 n.Chr.
  • Vos, P., M. van der Meulen, H. Weerts en
  J. Bazelmans, 2018: Atlas van Nederland in het
  Holoceen. Landschap en bewoning vanaf de laatste
  ijstijd tot nu, Amsterdam (Prometheus).
- Archeologische kaart Fryslân (FAMKE):
  ijzertijd-middeleeuwen
- Topotijdreis.nl
- Friese terpen in doorsnede; Landschap,
  bewoning en exploitatie
  J. Nicolay & G de Langen
  Vereniging voor Terpenonderzoek
- "Onderzoek met uitzicht" Karterend booronderzoek
  in de Lionserpolder, gem. Leeuwarden
  H. Feiken en M. van der Heiden
- Sporen van ijzertijdbewoning in de terpzool van
  Wommels-Stapert - J.M. Bos, H.T. Waterbolk,
  J van der Plicht en E. Taayke
- Het landschap van de Friese klei
  Philippus Breuker, 2017

Op de oeverwal van de Middelzee

Het kaartje toont het landschap zoals dat er op het hoogtepunt van de terpentijd, ongeveer 800 n.Chr, er uit moet hebben gezien.

Al rond het begin van de jaartelling, tijdens de Romeinse tijd was de kwelder dicht bevolkt. In de veenrandzone was men begonnen met het ontginnen van het veen om meer ruimte voor de groeiende bevolking te creëren. De ontginningen hadden dramatische gevolgen. Het drooggelegde veen begon te vergaan waardoor de bodem ging dalen. Het oorspronkelijke Boornebekken was dichtgelibd, via de Marneslenk en de in omvang groeiende Middelzee kon zeewater steeds verder het oude centrum van de kwelder binnendringen (zie Oostergo, De Lege Geaen). De Middelzee kon zich ver naar het zuiden uitbreiden. Langs de Middelzee ontstond ook een grote bewoonbare oeverwal waarop rond het begin van de jaartelling terpen werden opgeworpen. Tijdens de 2e eeuw, nadat de Romeinen uit Fryslân waren vertrokken stortte de bevolking in. De oorzaak is niet duidelijk. Mogelijk trokken de mensen weg tijdens de rommelige periode van de ineenstorting van het Romeinse rijk, mogelijk was het landschap door de toegenomen invloed van de zee onbewoonbaar geworden. Er zijn aanwijzingen dat het gebied op de oude kwelderwal van het Boorndebekken, rond Dronryp, niet volledig ontvolkt is geweest. Nadat de Middelzee was verland en ingepolderd konden de dorpen op de oeverwal economisch flink profiteren van het nieuw aangewonnen land.