Legenda:

Strandwal
Zandgrond
Stuwwallen
Veen
Geulen en prielen
Intergetijdengebied
Kwelder
Kwelderruggen en oeverwallen

Bronnen:
- Paleogeografische kaart van Nederland: 500 v.Chr.
  • Vos, P., M. van der Meulen, H. Weerts en
  J. Bazelmans, 2018: Atlas van Nederland in het
  Holoceen. Landschap en bewoning vanaf de laatste
  ijstijd tot nu, Amsterdam (Prometheus).
- Archeologische kaart Fryslân (FAMKE):
  ijzertijd-middeleeuwen
- Topotijdreis.nl
- Friese terpen in doorsnede; Landschap,
  bewoning en exploitatie
  J. Nicolay & G de Langen
  Vereniging voor Terpenonderzoek
- "Onderzoek met uitzicht" Karterend booronderzoek
  in de Lionserpolder, gem. Leeuwarden
  H. Feiken en M. van der Heiden
- Sporen van ijzertijdbewoning in de terpzool van
  Wommels-Stapert - J.M. Bos, H.T. Waterbolk,
  J van der Plicht en E. Taayke
- Leeuwarden Bullepolder, bewoning op het hoogveen
  in de midden-ijzertijd - M. Bakker

Terpen op de kwelderwal van Menaam en Dronryp

Het kaartje geef het landschap weer zoals het er ongeveer 800 v.Chr. bij moet hebben gelegen. De ingetekende dorpen zijn jonger. In 2009 is een terp op de kwelderwal ten zuiden van Donryp onderzocht. Dwars op de kwelderwal is een sleuf gegraven en heeft men het o.a. profiel onderzocht tot ver in de natuurlijk afgezette lagen. De eerste bewoningssporen dateren van +/- 400 v.Chr.

De sporen van het oorspronkelijke Boornebekken zijn ook tegenwoordig in het landschap terug te vinden. Op de hoogtekaart van Nederland zijn de hogere kwelderwallen en oeverwallen goed te zien (AHN-viewer, kies laag: AHN4 DTM - Blauw / Groen / Oranje - dynamische opmaak). De westelijke kwelderwal is diffuus, op de markante oostelijke kwelderwal ontstond rond 450 v.Chr bewoning waaruit de dorpen Menaam, Dronryp, Baaium en Winsum zijn ontstaan. Het tegenwoording nog zichtbare hoogteverschil wordt vooral veroorzaakt door de reeks terpen op de wal. Tussen 1500 en 500 v.Chr. begon de hoofdstroom van de Boorne dicht te slibben en zocht het water zijn weg naar de Waddenzee via een traject dat oostelijker loopt. Rond het begin van de jaartelling werd de Middelzee het belangrijkste stroomdal.