Legenda:

Strandwal
Zandgrond
Stuwwallen
Veen
Geulen en prielen
Intergetijdengebied
Kwelder
Kwelderruggen en oeverwallen

Bronnen:
- Paleogeografische kaart van Nederland: 500 v.Chr.
  • Vos, P., M. van der Meulen, H. Weerts en
  J. Bazelmans, 2018: Atlas van Nederland in het
  Holoceen. Landschap en bewoning vanaf de laatste
  ijstijd tot nu, Amsterdam (Prometheus).
- Archeologische kaart Fryslân (FAMKE):
  ijzertijd-middeleeuwen
- Topotijdreis.nl
- Friese terpen in doorsnede; Landschap,
  bewoning en exploitatie
  Nicolay & de Langen et al.
  Vereniging voor Terpenonderzoek
- "Onderzoek met uitzicht" Karterend booronderzoek
  in de Lionserpolder, gem. Leeuwarden
  H. Feiken en M. van der Heiden
- Sporen van ijzertijdbewoning in de terpzool van
  Wommels-Stapert - J.M. Bos, H.T. Waterbolk,
  J van der Plicht en E. Taayke
- Leeuwarden Bullepolder, bewoning op het hoogveen
  in de midden-ijzertijd - M. Bakker

De vroegste bewoning van Westergo

De kustlijn van Fryslân zag er rond 500 v.Chr. anders uit dan nu. Er was een oostelijke kwelder en een zuidelijke kwelder waartussen het Boornebekken lag. In het westen lag het estuarium van de Marne. Ongeveer vanaf 700 v.Chr. begon het Boornebekken dicht te slibben, de Boorne verlegde zijn stroom naar de meer oostelijk gelegen Middelzee, die al in de bronstijd was ontstaan.

Mogelijk werden de kwelders al gebruikt als weidegrond maar pas vanaf het begin van de ijzertijd in Fryslân (+/- 700 v.Chr.) werd het zuidelijke kwelderdeel permanent bewoonbaar. In het begin van de 20e eeuw werd aardewerk aangetroffen bij het afgraven van terpaarde bij Walpert (een terp bij Wommels). Bij onderzoek in 1961 en 1965 (Waterbolk) viel op dat de potten overeenkomst vertoonden met aardewerk uit een urnenveld bij het Drentse dorp Ruinen. De ontdekkking maakte duidelijk dat ook afgegraven terpen nog waardevolle gegevens kunnen opleveren, het materiaal werd bekend als Ruinen-Wommels aardewerk. Toen in 1994 Wommels wilde uitbreiden in het gebied waar de voormalige terp Stapert had gelegen, moest eerst archeologisch onderzoek plaatsvinden. Hierbij werden ook sporen uit de ijzertijd aangetroffen. De oudste bewoning van Westergo wordt aangetroffen in de kwelderdelen die rond het oorspronkelijke Boornebekken ligggen. Uit recent onderzoek blijkt dat vroege terpen regelmatig bij de veenrandzone worden aangetroffen. Ook ten noorden van Wommels bevond zich nog lange tijd een veenrestant. Door ontginningen en stormvloeden werd de grens van het veen later zuidwaarts gedrongen.