Legenda:

Strandwal
Zandgrond
Stuwwallen
Veen
Geulen en prielen
Intergetijdengebied
Kwelder
Kwelderruggen en oeverwallen

Bronnen:
- Paleogeografische kaart van Nederland: 800 n.Chr.
  • Vos, P., M. van der Meulen, H. Weerts en
  J. Bazelmans, 2018: Atlas van Nederland in het
  Holoceen. Landschap en bewoning vanaf de laatste
  ijstijd tot nu, Amsterdam (Prometheus).
- Archeologische kaart Fryslân (FAMKE):
  ijzertijd-middeleeuwen
- Topotijdreis.nl
- Actueel Hoogtebestand Nederland: AHN4 DTM
  Blauw/Groen/Oranje (dynamische opmaak)
- Veenterpen rond Sneek,
  Friezen tussen klei en veen in de Romeinse tijd
  Annelies Vreeken, 2005 Uniepers Abcoude
- "Opgraving-Harinxmaland".
  Van vlaknederzetting in een veengebied
  tot afgetopte terp onder een kleipakket
  M. Bakker. G. de Langen en T. Sibma
- terpenenwierdenland.nl: het verhaal van Firdgum

De Bouwhoek

De Bouwhoek ligt in het gebied van het voormalige Boornebekken. Tussen 600 v.Chr. en 300 n.Chr. is dit gebied in verschillende stappen opgeslibd. Daarbij zijn tot aan de Waddenzee een aantal parallel lopende kwelderwallen ontstaan (zie de animatie die een impressie van deze ontwikkeling geeft). Omdat tijdens die periode de stijging van de zeespiegel geleidelijk doorging zijn de meest noordelijke kwelderwallen het hoogst. Ze vormen een belemmering voor de afwatering van het lagere zuiden van de kwelder. Het water kon weg via de Marneslenk in het westen en de Middelzee in het oosten. Uiteindelijk werd de waterovelast in het zuiden zo groot dat men overging tot het aanleggen van dijken en polders. De grond van de kwelderwallen is zandiger en daarom geschikt voor akkerbouw waardoor de regio de naam Bouwhoek heeft gekregen.

De terpen en terpdorpen in de Bouwhoek liggen in rijen op de kwelderwallen. De wal met Peins en Skalsum werd rond het begin van de jaartelling bewoonbaar, de wal met Berltsum, Rie en Winaam rond 150 n.Chr. De grote wal tegen de kust bestaat uit meerdere wallen dicht op elkaar. De wal kon vanaf 500 n.Chr. bewoond worden maar nog tot in de Middeleeuwen is er tijdens stormvloed klei op afgezet.

(Frjentsjer is aan het kaartje toegevoegd om de oriëntatie gemakkelijker te maken, foto's en informatie over de stad vind je onder tabblad: "11 Steden").