Waterbeheer en Dijkbouw
In de 12e eeuw werden ook ten zuiden van de Middelzee polders aangelegd. Men begon met het inpolderen van de Hemmen, stukken land in het verdronken landschap van de Middelzee rond Snits. (Zie 3e kaartje) Het gebied werd in verschillende stappen bedijkt, wat een complex stelsel van dijken en polders opleverde. Delen van de Hemdijken zijn tegenwoordig nog goed in het landschap te zien. Als je in de regio rondrijdt is maar moeilijk te achterhalen welke dijk precies bij welke polder hoort. Het wordt eigenlijk pas duidelijk als de dijken uitzet op een kaart.
Ook de Lege Geaen kwamen in hun eigen Hempolder te liggen, de Raerderhim. Aan de zuidkant werd de Griene Dyk aangelegd waarmee overstromingen vanuit het verdronken ontginningsgebied konden worden tegengehouden.
Het verlanden van de Middelzee ging in de 13e eeuw versneld door. De situatie met de afwatering werd onhoudbaar, via de Middelzee lukte het niet meer. Ook het zuiden van Oostergo kreeg hierdoor te maken met wateroverlast. Na de zoveelste stromvloed besloot men tot drastische maatregelen. Grou werd via de Kromme Ee verbonden met de Boarn, zodat Oostergo zijn water daarop kon lozen. Bij Jirnsum werd een dam in de Boarn gelegd, de stroming werd omgedraaid, het water van de Boarn liet men via de Snitser Mar zuidwaarts naar de Zuiderzee stromen. Dorpen uit het ontginningsgebied rond de Snitser Mar werden verplaatst naar hogere grond. (De reden waarom Goaingaryp, het ontginningsdorp van Goaiïngea, aan de zuidkant van de Snitser Mar ligt.).
Na Westergo in de 11e eeuw werd in de 12e eeuw ook Oostergo voorzien van een ringdijk. In de 13e eeuw ging het bedijken onverminderd verder. Bedijkte men voorheen een stuk land om minder last van de zee te hebben, nu ging men een stap verder. In de 13e eeuw werd ook aan landaanwinning gedaan. Aangeslibde buitendijkse kwelders werden voorzien van dijken. Daarna konden ze als landbouwpolder in gebruik worden genomen. Zo werden zowel aan de noordkust van Westergo als in het noorden van Oostergo smalle stroken land ingepolderd.
De belangrijkste stap in de dijkbouw van de 13e eeuw was het in 1240 afsluiten van het complete zuidelijke deel van de Middelzee met een dijk van Raerd naar Easterwierrum, de Krinzer Earm. Rond 1290 volgde nog een afsluiting met een dijk van Stiens naar Bitgum met de Bitgumer Hegedyk / Skrédyk, waardoor Ljouwert niet meer aan zee lag. Van de Middelzee was toen nog slechts een driehoekig stukje in het noorden over, het latere Bildt. (Meer daarover vindt je op de homepage onder kaarten - Buitendijkse polders.)
Veel historische dijklichamen zijn later gebruikt voor de aanleg van wegen. Als je doorklikt naar het volgende kaartje kan je ze nog goed terugvinden in het huidige wegennet.
Verder ...
