De eerste dijken, 10e en 11e eeuw
Tijdens de 10e eeuw werd in Fryslân een belangrijke stap gezet in de strijd tegen het water. In plaats van het opwerpen van steeds grotere terpen werden er ringdijken rond volledige dorpsgebieden gelegd. Deze eerste polders worden de Moederpolders genoemd. In de eerste fase waren er 4 Moederpolders, waarvan één in de omgeving van Snits. Hij lag tegen de noordkust van de Middelzee en beschermde het dorpsgebied waar Itens toe behoort. Met de Moederpolders als uitgangspunt werden steeds meer gebieden bedijkt wat uiteindelijk in de 11e eeuw resulteerde in een ringdijk rond heel Westergo.
Het droogleggen en ontginnen van het veengebied ten oosten van Snits veroorzaakte bodemdaling. In combinatie met de langzaam opslibbende omgeving van de Middelzee, ontstonden problemen met de afwatering. Het water liep aanvankelijk via sloten dwars door de kwelder van de Lege Geaen naar Snitser Aldfeart en vond daarlangs zijn weg naar de Middelzee. Rond het jaar 1000 was het veen zover ingeklonken dat het water via deze route niet meer goed wilde wegstromen. Men besloot de waterhuishouding voor het hele gebied aan te passen. Langs de zuidkust van de Middelzee werd een dijk gelegd. Om de afwatering van het veen te verzorgen werd de Wjittering gegraven. De Wjittering liep vanuit het centrum van de veenontginning en waterde rechtstreeks af op het riviertje de Boarn. Vanaf dat moment was de stroomrichting omgeleid. Het water liep naar de sloot in het centrum van het veen, en van daaruit via de Boarn naar de Middelzee.
Er was nog een factor die van invloed was op de waterhuishouding. De nauwe doorgang van het Almere, waarmee het binnenmeer was verbonden met de Waddenzee, werd door getijdenwerking en stormvloeden steeds breder. Er was nu sprake van een (brakke) binnenzee waarin eb en vloed al merkbaar aanwezig waren. Stap voor stap veranderde het Almere in de Zuiderzee. De afslag van land in het Zuiderzeegebied zorgde voor de aanvoer van veel slib. Doordat er nu veel vloedwater de Zuiderzee in kon stromen, verminderde de druk op de Middelzee. De verminderde stroming in combinatie met veel slib in het water zorgde ervoor dat het dichtslibben van de Middelzee versnelde.
Verder ...
| |
Keywords:
Kwelder, Moederpolder, Middelzee, Dijk, Ontginning, Veen, Bodemdaling, Wateroverlast, Waterbeheer, Terpdorp
Bronnen:
- Paleogeografische kaart van Nederland: 800 n.Chr. - Vos, P., M. van der Meulen, H. Weerts en J. Bazelmans, 2018: Atlas van Nederland in het Holoceen. Landschap en bewoning vanaf de laatste ijstijd tot nu, Amsterdam (Prometheus).
- Actueel Hoogtebestand Nederland: AHN4 DTM - Blauw/Groen/Oranje (dynamische opmaak)
- HisGis Fryslân: Kadastrale kaart 1832 voor het verkavelingspatroon
- PDOK - geodata van de overheid: BRO Bodemkaart (SGM)
- Topotijdreis.nl
- Friese Dijken - E van der Laan-Meijer, M Schroor, W Ottens, J. Bokma, 2020 - Noordboek
- Sneekermeer - Informatiepaneel aan het hek van het J.S. Gerbrandygemaal in de Griene Dyk
|