Legenda:

Strandwal
Zandgrond
Stuwwallen
Veen
Geulen en prielen
Intergetijdengebied
Kwelder
Zeedijken
Bedijkte kwelders

Bronnen:
- Paleogeografische kaart van Nederland: 1850 n.Chr.
  • Vos, P., M. van der Meulen, H. Weerts en
  J. Bazelmans, 2018: Atlas van Nederland in het
  Holoceen. Landschap en bewoning vanaf de laatste
  ijstijd tot nu, Amsterdam (Prometheus).
- Archeologische kaart Fryslân (FAMKE):
  ijzertijd-middeleeuwen
- Topotijdreis.nl
- Friese terpen in doorsnede; Landschap,
  bewoning en exploitatie
  J. Nicolay & G de Langen
  Vereniging voor Terpenonderzoek
- "Onderzoek met uitzicht" Karterend booronderzoek
  in de Lionserpolder, gem. Leeuwarden
  H. Feiken en M. van der Heiden
- Sporen van ijzertijdbewoning in de terpzool van
  Wommels-Stapert - J.M. Bos, H.T. Waterbolk,
  J van der Plicht en E. Taayke
- Bolsward, van Terpen naar Stad
  RAAP i.o.v. gem. Súdwest-Fryslân, feb 2022

Het landschap rond de Lauwerszee

Aan het begin van de jaartelling ontstond de Lauwerszee door het inbreken van de zee in de mondig van de riviertjes Lauwers en Hunze. Het was een geleidelijk proces zodat aan westkant de kwelder hoog kon opsibben. Door ontginningen in het veen en het graven van zout kon de zee steeds verder de zuidelijke kuststreek binnendringen. Vanaf de 11e eeuw werd de Lauwerszee bedijkt en kon men beginnen met het terugwinnen van verloren land. Het Gerkesklooster heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld.