Dekemastate

De middeleeuwen waren tot ongeveer 1498 de periode van de "Friese Vrijheid". Het gebied van het oude Friesland besloeg de hele kustzone van Noord-Holland tot aan de Elbe in Duitsland. De Friezen accepteerden geen centraal gezag en hebben meerdere personen vermoord die een poging deden het volk te onderwerpen. Deze Vrijheid werd in ieder geval erkend door de Rooms-koning Willem II op 3 november 1248 nadat de Friezen hulp hadden geboden bij de beëindiging van het beleg van de stad Aken. Friesland was echter geen land maar een samenraapsel van autonome gebiedjes die door de bewoners zelf werden bestuurd. Rond het begin van de 14e eeuw was het vrije gebied van Friesland ingekrompen tot kleistreken van Friesland en Groningen. In de loop van de 14e en 15e eeuw vormde de stad Groningen een steeds grotere machtsfactor. In het Friese gebied waren voortdurend conflicten tussen de Vetkopers en de door Groningen gesteunde Schieringers. Dat waren echter geen duidelijk begrensde groepen. Het was een vage verdeling, de samenstelling en grootte wisselde voortdurend. Landeigenaren bouwden versterkte stenen huizen waarin ze een aanval konden weerstaan. Aan het eind van de 15e eeuw kwam een eind aan de "Friese Vrijheid". Hertog Albrecht van Saksen kreeg Friesland voor het grootste gedeelte onder controle en werd erkend door Groningen. Na nog enkele plaatselijke conflichten onderwierpen de resterende Vetkopers zich aan keizer Karel V in 1524 en kwam er een eind aan de roerige tijden. De oorsprong van Dekemastate ligt in de 14e eeuw maar de stins werd nog bij gevechten tussen de strijdende partijen in 1515 platgebrand.

Na verloop van tijd ging men er toe over de Stinzen anders te bouwen voor het comfort. Het concept van een toren werd verlaten en de Stins werd een liggend rechthoekig gebouw, een Zaalstins. De zaalstins heeft één grote ruimte. In 1538 is de stins Dekemastate herbouwd waarbij waarschijnlijk materialen zijn herbruikt. De oorspronkelijke zaalstins is in het gebouw nog wel te herkennen. Het is het hoge deel links met daarin de voordeur. Het rechter gedeelte is een latere uitbreiding. Dekemastate en de omringende tuin zijn nu een museum. Verschillende onderdelen van het complex hebben een eigen registratie in het monumenten register.


Keywords: Friesland, Fryslân, Dekemastate, Jelsum, Museum, Slotgracht, Tuin, Brug, Winter, IJs, Staten, Stinzen, Rijksmonument 514006